सहन होत नाही. ३

अजूनही लिहायला जमेल की नाही, कोण जाणे.
ही चारच ओळींची घटना आहे, आतबाहेर हादरवून टाकणारी.
पहिल्यांदा तर रडूच यायला लागलं, आवाज करून , आक्रोश करून, गळा काढून मोठ्याने रडावं असंच झालेलं.
रडतही होते कितीतरी वेळ.

लेखात लिहिल्याप्रमाणे, माकडीणीची गोष्ट, पहिल्यांदा चीड आली ती आईचीच.
स्वत:चा जीव वाचवण्यासाठी आईने पोटच्या पोरीचा बळी द्यावा? तो ही असा?
मग हळूहळू लक्षात आलं जीव घेणारा तर बापच होता ना?

बाप किती राक्षस असला तरी तो राक्षस असू शकतो हे मनात कुठेतरी स्विकारलेलं आहे की काय?
आई? ती त्यागमूर्तीच?
ती धारणा चुकीचीच आहे इथे आईसुद्धा राक्षसीण झालेली आहे.
बायकांना कुठलंही झुकतं माप द्यायला नको. त्याही तेवढ्याच क्रूर आणि स्वार्थी असतात.

मग वाटायला लागलं त्या बाईनं काय सुखासूखी लेकीला पुढं केलं असेल का?
काय असेल परिस्थिती?
नवर्‍याला सोडून देऊन ही बाई मुलीबरोबर का दुसरीकडे कुठे जाऊन राहिली नसेल?

आणखी विचार केल्यावर वाटलं, तो बाप म्हणविणारा राक्षस, नाही बायको, नाही मुलगी तर वेश्येकडे गेला असता.
त्या वेश्येच्या जीवाची काहीच किंमत नाही का?

साधं कंडोम वापरला पाहिजे, ही सक्ती बायको करू शकली नाही? का?

यात कितीतरी बाबी आहेत,
निषिद्ध मानले गेलेले बाप-मुलगी संबंध,
बाललैंगिक अत्याचार,
एडस
माणुसकीला काळं फासणारं , आईने लेकीला पुढे करणं.

.
.
.
.
मन:स्वास्थ्य हिरावून घेणारी घटना आहे.
अजूनही आतल्या आत रडायला येतं आहे.
.
.
.
.

सहन होत नाही. २

सहन होत नाही.

.

.

पंधरा दिवस झाले अजूनही त्यातून बाहेर येऊन लिहायला जमेल याची खात्री नाही.

.

.

हे वाचत असताना, आठवताना, एकदम माझ्या मनात त्या मुलीचे डोळेच येतात, कसे दिसत असतील ते? काय म्हणत असतील ते? खोलवरचे दु:ख , भीती, फसवणूक...... तिच्या डोळ्यात पाहण्याची माझ्यात हिंमत नाही.

.

.

हे अजाण छोट्या मुली,

तुझ्या जन्मदात्यांना, शेजार्‍यांना, नातेवाईकांना, या समाजाला ... कुणालाही माफ करू नकोस!

.

.

तू या जगात आहेस की नाही..... मला माहित नाही.

.

.

तू जन्मलीस, तेव्हा मुलगी म्हणून तुझ्या जन्माचा आनंद झाला असेल की दु:ख कोण जाणे,

हळू हळू तुझी नजर स्थिर झाली असेल, मान बसली असेल, कधीतरी गुंडाळून ठेवलेलं असताना तू हातपाय नाचवले असशील,

छपराच्या छिद्रातून येणारा उन्हाचा कवडसा हाताने पकडायचा खेळ तू खेळली असशील,

तेव्हाचा तुझ्या डोळ्यातला आनंद, ती लकाकी परत तुझ्या डोळ्यात दिसावी यासाठीची कुठलीही जादू मला येत नाही गं!

.

.

काय घडतं आहे, त्याचे कुठलेही अर्थ तुला कळत नसणार! काय पुढे वाढून ठेवलंय? काहीही कळत नसणार......

बाळे, अशा राक्षसांच्या पोटी जन्म घ्यायचं का ठरवलंस?

.

.

माणूसकी, वात्सल्य, माया, ममता, संस्कृती...... सगळ्यांसमोर तू भलंमोठ्ठं प्रश्नचिन्ह उभं केलं आहेस.

माणूस की जनावर?

.

.

तू रडली असशील, घाबरली असशील, ओरडली असशील की मूक......

तुला पोटाशी धरणारं कोणी होतं का गं?

.

.

.

.

ओझं म्हणजे काय?

ओझं म्हणजे काय? चौकटीतील बंधन? टाळता न येणारी जबाबदारी? का हे सर्वच आणि अजून काही? मला वाटतं ओझं म्हणजे दडपण. मी जेव्हा दुसर्‍याच कुणाच्या, मग ती व्यक्ती असो वा समाज, दडपणाखाली एखादी गोष्ट करतो तेव्हा त्या गोष्टीचे ओझे होऊन बसते माझ्यासाठी.

मी काही चौकटीत वाढलो. काळानुसार, वयानुसार, कुवतीनुसार काही चौकटी बदलल्या; ज्या मला पटल्या त्या मी स्वीकारल्या; ज्या नाही पटल्या त्या मोडायचा (माझ्या परीने) प्रयत्न केला. 

लहान असताना मला हातावर मेंदी काढून घ्यायला आवडायची; पण शाळेत मित्रांचा गट जमण्याच्या वयात आलो आणि हातावर मेंदी परत उमटलीच नाही. साधं कविता आवडणं, गांधी-विनोबा ह्यांच्याबद्दल आदर बाळगणे अशा गोष्टी ह्या कुचेष्टांचा विषय ठरू शकतो ह्याचा अनुभव घेतला.  ‘फक्त मुलांच्या‘ शाळेत शिकताना नाटकात आनंदीबाईंचे काम केल्यामुळे किती हेटाळणी होऊ शकते ह्याची कल्पना करणं बर्‍याच जणांना अवघड जाईल. किशोरवयातील शालेय वर्षात मी पुरूष आहे; किंबहूना मी ‘बायल्या‘ नाही, हे सिद्ध करण्याचे खूप मोठे ओझे घेऊन मी जगलो असे आता जाणवते.

पुरूषाने रफ-टफ, माचो असलं पाहीजे ह्या ठाम समजुतीपायी पुरूषच एखाद्या पुरूषाची प्रचंड मनहानी करू शकतात. आता मेंदी काढावीशी वाटली तर मी जरूर ती हातावर उघडपणे मिरवीन. पण इतक्या वर्षानंतर आता मेंदी काढून घ्यावी ही इच्छाच राहिली नाही.

मी जसा जन्माला आलो त्या जातीच्या, कुटुंबाच्या, समाजाच्या काही रूढी, परंपरा होत्या ज्या मी पाळणे अपेक्षित होते. जेव्हापासून कळत्या, किंवा कमवत्या, वयात आलो तेव्हापासून ज्या रूढी मला पटल्या नाहीत त्या मी पाळत नाही...प्रसंगी इतरांचा रोष पत्करून. मी नास्तिक मनुष्य आहे. धार्मिक परंपरा पटत नसताना पाळणे मला मान्य नाही. साधं घरातल्या इतरांबरोबर उपवास पाळणे ह्या गोष्टीचंपण ओझं बनू शकतं (जर तुम्हाला ते पदार्थ आवडत नसतील तर ;-)). मग प्रश्न येतो तो हा की ‘मी उपवास पाळत नाही‘ म्हणजे मी काही विशेष करतोय का ‘मी आवडत नसतानाही उपवास पाळतो आईला छान वाटावं म्हणून‘ म्हणजे मी काही विशेष करतोय? इतरांच्या प्रेमाचं, काळजीचं पण कधी कधी ओझंच होऊन बसतं...

अजून एक ओझं पुरूषांना जाणवतं ते ‘कर्ता‘ असण्याचं. माझ्या मते मी हे ओझं पण झुगारून दिले आहे निदान काही काळापुरते तरी.

आणि हो. काही ‘आधुनिक ओझी‘ आहेतच: चांगला बाबा होण्याचं ओझं. चांगला जोडीदार होण्याचं ओझं. स्त्री-पुरूष समानतेतला चांगला पुरूष, चांगला मित्र होण्याचं ओझं. ही ओझी अशासाठी की ‘चांगला‘ असण्याची व्याख्या हे कोणी इतर ठरवतात आणि त्याप्रमाणे निवाडा केला जातो. हे दुसर्‍यांच्या अपेक्षांना पुरून उरण्याचं ओझं फारच त्रासदायक. पण हे ओझं लिंगनिरपेक्ष असावं.

शेवटी मला मनापासून पटलेलं एक वाक्य जे ओझं झुगारण्याच्याबाबतीत लागू पडतं असं मला वाटतं :

Be true to yourself. You will stop caring what others think of you when you will realize how rarely they actually do.

- सचिन

ओझं

मी माझ्यापुरता लावलेला अर्थ असा आहे..

माझ्या अस्तित्वावर,आचार,विचार,उच्चारांवर प्रभाव असणारे असे घटक की ज्यांची निवड मी केलेली नाही.
असं काहीच माझ्याबाबतीत नाही आणि (म्हणून) माझ्यावर कोणतंच ओझं नाही असं म्हणणं अशक्यच आहे.

तर ही ओझी मला काचतात का ?

कधीकधी काचतातही पण एकूणात विचार केला तर सध्याच्या समाजरचनेत माझ्यावरची ओझी लाभदायीच आहेत.
मी माझ्या ओझ्यांबद्दल काही तक्रार करणं म्हणजे खरोखरीच शोषित/वंचित असे जे समाजगट/व्यक्ती आहेत त्यांच्या ओझ्यांची चेष्टा केल्यासारखं आहे असं मला वाटतं.

मी पुरुष म्हणून जन्माला आलो, ब्राह्मण जातीत जन्माला आलो, सरासरीच्या वरची बुद्‍धिमत्ता आहे, आर्थिक परिस्थिती चांगली होती/उत्तम आहे वगैरे वगैरे.

कोणतेही निकष लावून उतरंड मांडली तर मी त्यात privileged elite या गटात असणार आहे. माझ्या काही विशेषाधिकारांचे थोडेफार आनुषंगिक तोटे नक्कीच आहेत...

"The best years of your life are the ones in which you decide your problems are your own.You do not blame them on your mother, the ecology, or the president. You realize that you control your own destiny."
Albert Ellis



-- मिलिन्द